Beschermingsmechanismen worden vaak onbewust en automatisch geactiveerd. We ontwikkelen ze in onze vroege kindertijd en blijven ze gebruiken gedurende ons hele leven. Maar deze mechanismen zijn als volwassene vaak niet meer helpend en zorgen juist voor problemen. Op de momenten dat we in levensgevaar zijn, zijn beschermingsmechanismen zeer helpend. Als er een auto met grote snelheid op je af komt rijden, helpt dit mechanisme je om zonder na te denken aan de kant te springen. Maar gelukkig komen we als volwassene weinig situaties tegen waarin we in levensgevaar zijn. Als klein kindje was dat anders, omdat je toen totaal afhankelijk was en overgeleverd aan anderen voor je levensbehoeftes en dus niet voor jezelf kon zorgen. Dan zijn alle situaties waarin je niet krijgt wat je nodig hebt in principe levensbedreigend of voelen levensbedreigend.
Niet helpend
Ons brein maakt – qua beschermingsmechanismen – geen onderscheid tussen toen we klein en afhankelijk waren en hoe we nu zijn als volwassene. Een beschermingsmechanisme wordt nog steeds geactiveerd op het moment dat een situatie lijkt op wat vroeger een potentieel gevaar voor ons was. Hoe noodzakelijk het beschermingsmechanisme ook was voor ons als kind, op zo’n moment is een beschermingsmechanisme niet helpend voor ons als volwassene en kan het ons beperken en zelfs schadelijk zijn in ons volwassen leven. Ons brein wil ons namelijk beschermen voor iets wat voor jou als volwassene helemaal niet gevaarlijk is. Maar omdat een beschermingsmechanisme meestal automatisch en onbewust geactiveerd wordt, word je er als het ware door overgenomen en geloof je dat het een adequate reactie is. Maar je reageert eigenlijk dus op iets uit het verleden in plaats van op het heden.
Afweren
Daarom is het goed om deze niet helpende beschermingsmechanismen te gaan herkennen, zodat je anders kunt gaan reageren. Binnen PRI (Past Reality Integration) worden deze beschermingsmechanismen ‘afweren’ genoemd. De functie van onze afweren is ons te beschermen tegen oude onverwerkte pijn uit ons verleden door deze pijn uit ons bewustzijn te houden. Dit gebeurt door het creëren van een illusie. Zodra een situatie jou onbewust herinnert aan een situatie van vroeger die heel pijnlijk was en die je toen niet kon verwerken, wordt er een afweer geactiveerd. Deze afweer laat je geloven dat wat jij voelt op dat moment met de huidige situatie te maken heeft. Dit zorgt ervoor dat jouw aandacht afgeleid wordt van de oude pijnlijke (onbewuste) herinnering.
Hoe herken je ze?
Er worden binnen PRI 5 verschillende afweren onderscheiden:
1 – Angst
Zodra jij angst voelt en er is geen direct fysiek levensgevaar voor jou of iemand die afhankelijk van je is, weet je dat je in een angstafweer zit. Deze afweer is makkelijk te herkennen, want je krijgt allerlei lichamelijke reacties zoals zweten en hartkloppingen. Je fysieke reactie is dus duidelijk merkbaar en je gedachten gaan maar over 1 ding en dat is ‘hoe kan ik zo snel mogelijk weg uit deze situatie?’.
2 – Zelfkritiek (binnen PRI noemen we dit Primaire afweer)
Alle gedachten die gaan over dat er iets mis met je is, zoals ik kan het niet, ik ben slecht, ik ben schuldig, duiden op de afweer van Primaire afweer. Deze afweer gaat gepaard met een vervelend zwaar gevoel. Dit kan variëren van lichte somberheid tot zware depressie.
3 – Stress (binnen PRI noemen we dit Valse Hoop)
Heel erg je best doen, altijd op de ander gericht zijn en het gevoel van urgentie zijn kenmerken van de afweer Valse Hoop. Deze afweer gaat gepaard met veel energie en kan best fijn voelen. Maar dit stort altijd weer in, omdat waar je op hoopt met dit gedrag nooit zal komen. Je probeert namelijk iets wat je als klein kind gemist hebt in het heden nog te krijgen. Onmogelijk natuurlijk.
4 – Irritatie en boosheid (binnen PRI noemen we dit Valse Macht)
Alle gedachten en gevoelens die te maken hebben met dat er iets mis is met de ander, dat hoe jij je voelt de schuld is van de ander, vallen onder de Valse Macht. Hierbij horen gevoelens variërend van lichte irritatie tot enorme woede. Bij anderen is deze afweer makkelijk te herkennen, maar bij jezelf juist lastig, omdat het volstrekt logisch voelt dat jij zo geïrriteerd of boos bent. Maar bedenk dat zolang er geen fysiek levensgevaar is, dus jij niet fysiek wordt aangevallen, deze boosheid geen adequate reactie is en dus een afweer.
5 – Vermijding en afleiding (binnen PRI noemen we dit Ontkenning van Behoeften)
De afweer van de Ontkenning van Behoeften is lastig te herkennen. Als je hierin zit, voelt alles wel oké. Er is niets aan de hand en alles gaat zijn gangetje. Als je je zo voelt hoeft het geen afweer te zijn, maar als je eigenlijk niet zo veel voelt, geen vervelende dingen, maar ook geen leuke dingen dan is de kans groot dat je in deze afweer zit. Het is een soort verdovende staat van afleiding zoeken en dingen vermijden waardoor je iets zou gaan voelen. Dus bijvoorbeeld veel tv-kijken of veel tijd doorbrengen op social media. Ook verslavingen vallen hieronder.
Herkenbaar?
Herken je je in één of meer van bovenstaande afweren? Dat is niet gek, want iedereen heeft deze afweren. Het betekent dat er iets ouds en pijnlijks geraakt is en om dat niet te voelen ben je automatisch en onbewust in een afweer terecht gekomen. Het is dus niet fout of jouw schuld, het is vooral vervelend voor jouw leven als je er niet bewust van bent. Zonder dat je het door hebt, sta jij niet aan het roer van je leven, maar ben je overgenomen door een beschermingsmechanisme. En dus uit contact met jezelf en de mensen om je heen.
Met PRI kun je hier iets aan gaan veranderen. Niet voor even, maar structureel, wat een enorme impact op je leven zal gaan hebben. Zo kun je weer het leven leiden dat je wilt, JOUW leven.
En ik leer je PRI heel graag!
Ben je benieuwd welk beschermingsmechanisme jij het meest gebruikt? Met de afweerprofieltest kom je erachter.
Meer informatie vind je hier op de website van mijn praktijk Ontwikkelmoed of op de website van PRIOnline.